Voordat we overgaan tot het uiteenzetten van onze beloften staan we in dit hoofdstuk stil bij de trends en ontwikkelingen in maatschappij en onderwijs die (mede) de koers van Wonderwijs bepalen. We bespreken de ontwikkelingen die tijdens de stakeholdersbijeenkomsten als relevant zijn benoemd en waarop we in ons onderwijs en onze organisatie een antwoord gaan formuleren. Je leest ze terug in de beschrijvingen van onze beloften en doelstellingen in hoofdstuk 5.

De Nederlandse overheid treedt steeds verder terug en doet een steeds groter beroep op de eigen verantwoordelijkheid van mensen om hun leven in te richten en naar elkaar en hun omgeving om te kijken. Dit vraagt om zelfinzicht, zelfredzaamheid en betrokkenheid bij de mensen en de wereld om je heen.

Leven is meer dan overleven. Mensen streven naar een zinvolle invulling en goede kwaliteit van leven. ‘Geluk’ is niet langer voorbehouden aan de privésfeer, maar is ook op de werkvloer een factor van betekenis.

Grenzen vervagen en fysieke afstanden worden steeds kleiner. Mensen, goederen en diensten, maar bijvoorbeeld ook denkbeelden en nieuwsberichten, verplaatsen zich makkelijker over de hele wereld. Het is daarom belangrijk te kunnen communiceren in een internationale voertaal. Wereldburgerschap vraagt daarnaast om een eigen culturele basis, tolerantie voor andere identiteiten, normen en waarden, interculturele vaardigheden en de zorg voor de aarde en het klimaat.

Om zo goed mogelijk te kunnen functioneren in de snelle, digitale en soms onvoorspelbare maatschappij moeten we onze leerlingen 21st-eeuwse vaardigheden bijbrengen (21st century skills). Naast de basisvaardigheden rekenen, taal en lezen hebben we het over samenwerken, creatief en kritisch denken, problemen oplossen, plannen, selecteren en toepassen van betrouwbare informatie, doelgericht en verantwoordelijk (niet-impulsief) handelen, ICT-vaardigheden en mediawijsheid. Ieder kind moet de gelegenheid krijgen deze competenties op het eigen niveau te ontwikkelen.

Technologische ontwikkelingen beïnvloeden de aard en het tempo van onze werkzaamheden en vrijetijdsbesteding. Beroepen veranderen of verdwijnen en er ontstaan nieuwe. Deze ontwikkelingen vragen van ons allemaal dat we blijven leren. En het is aan ons om alle leerlingen een onderzoekende, flexibele houding bij te brengen die een leven lang leren mogelijk maakt.

De verregaande digitalisering en de snelheid waarmee nieuwe technologische innovaties elkaar opvolgen zijn van grote invloed op ons onderwijs.
Digitalisering biedt veel mogelijkheden om leerlingen in het onderwijsleerproces te ondersteunen en het onderwijsaanbod te individualiseren. Aan de andere kant stelt het scholen voor een aantal prangende vraagstukken. Bijvoorbeeld als het gaat om de aanschaf van (prijzige) hard- en software, maar ook rondom privacy en het eigenaarschap van data.

We streven naar inclusiever onderwijs. Alle leerlingen moeten een plek krijgen op een school die past bij hun kwaliteiten en hun mogelijkheden. Dit moet ervoor zorgen dat elk kind het beste uit zichzelf haalt.
Van scholen wordt een breed en uitdagend onderwijsaanbod verwacht dat aansluit op de specifieke behoeften en ondersteuningsvraag van alle leerlingen. De uiteenlopende omstandigheden waarin zij opgroeien zijn mede van grote invloed op de invulling van ons onderwijs en onze aanpak. De introductie van Passend Onderwijs versterkt het idee en de ambitie dat het reguliere onderwijs maatwerk biedt – of zou moeten bieden – aan elke leerling.

Zonder beleidswijzigingen loopt het lerarentekort de komende jaren snel op. Een grote groep leraren gaat binnen nu en een paar jaar met pensioen, de daling van de leerlingenpopulatie is minder sterk dan voorzien en het aanbod nieuwe leraren (pabo en zij-instroom) is onvoldoende om aan de vraag te voldoen. Wellicht moeten we ons onderwijs ‘anders’ gaan organiseren.
In elk geval wil Wonderwijs – in samenwerking met de PABO en ROC’s – uitgroeien tot een uitstekend opleidingsinstituut voor PABO- en ROC-studenten, om zoveel mogelijk studenten voor het onderwijs te winnen.

Generatie Z – geboren tussen 2000 en 2015 – wordt sterk gevormd door de digitale mogelijkheden. Voor deze kinderen, jongeren en jongvolwassenen zijn internet, social media en smartphones vanzelfsprekendheden, net als een onbeperkte verbinding met de rest van de wereld. Hiërarchie en autoriteit lijken generatie Z weinig te zeggen – op het web is iedereen gelijk. Deze generatie hecht veel waarde aan duurzaamheid, openheid en inclusiviteit, maar lijkt risicomijdend en onzeker over de (eigen) toekomst. Voor zover nu duidelijk is, staat ondernemerschap bij deze jonge mensen hoog in het vaandel.

Ouders en de gemeenschap als geheel verwachten dat zij door de scholen betrokken worden. Om ouderbetrokkenheid te realiseren is het van belang dat de scholen en ouders elkaar als partners zien. Zij streven naar samenwerking, informeren elkaar en stemmen onderwijs en opvoeding op elkaar af. Scholen hebben allang niet meer het alleenrecht op onderwijs, maar delen in dialoog met ouders en andere belanghebbenden de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor kwalitatief goed leren en ontwikkelen. Die samenspraak en samenwerking vraagt om een investering van beide kanten (wederkerigheid).

De veranderende samenleving en de uitdagingen waar het onderwijs voor staat bieden kansen en mogelijkheden om intensieve (regionale) samenwerkingen aan te gaan, zowel tussen schoolbesturen als tussen scholen, kinderopvang en jeugdzorg (gemeenten). We zien dat onder meer terug in het samenwerkingsverband PassendWijs en de samenwerking met de Pabo (opleidingsbestuur) en het voortgezet onderwijs. In (integrale) kindcentra werken onderwijs en kinderopvang nauw samen aan doorlopende ontwikkellijnen en het terugdringen van (onderwijs)achterstanden.